Ngày nay giới trẻ thường nghĩ Hoành Phi – Câu Đối là để thờ cúng, đó là do nhiều người chưa hiểu hết về thú chơi chữ của các cụ thời xưa. Chẳng thế mà có câu nói ” Thứ nhất chơi chữ, thứ nhì chơi tranh” . Chơi chữ không phải là cách chơi đơn giản, thế mới có câu chuyện cười ra nước mắt rằng:

Có anh hý hửng rinh về nhà bức hoành thếp vàng tự cho là đắc ý và mãn nguyện. Gần Tết cùng năm, có ông “đồ” hay chữ bất ngờ ghé chơi, chưa kịp nhấp chén trà, ông đã trợn mắt há miệng vì ngẩng lên thấy bức hoành. Gia chủ gặng hỏi về sự kinh ngạc, ông đồ mới thủng thẳng như đọc cho riêng mình: “Nhất Đẳng Thần”, “Bảo Đại Thập Nhất Niên Xuân”… Thì ra bức hoành này để thờ “Thần” của một ngôi chùa, miếu nào đó, chứ không phải là một bức hoành ngụ ý chúc tụng để treo chơi. Còn hàng chữ kèm “lạc khoản” – chữ ký của người viết – kia cho biết, bức hoành được làm vào mùa Xuân năm Bảo Đại thứ mười một. Vì sao bức hoành kia lọt ra dân gian và cái nhà ông nọ mua được, chỉ có trời biết, đất biết. Sau khi ông đồ gàn lỡ “tiết lộ thiên cơ” cáo lui, anh nhà giàu tá hỏa, nhờ người khênh ngay bức hoành thờ “Thần” kia ra chợ đồ cổ ngày Tết- vừa khai trương vào ngày “ông Công ông Táo chầu trời” – trên phố Hàng Mã. Chợ cuối năm vãn, bức hoành cũng theo chủ mới về nhà nào chẳng rõ!

1. Hoành phi câu đối thờ cúng

Loại hoành phi – câu đối thờ cúng thường dùng bằng chất liệu gỗ hoặc đồng, ngày nay do gỗ ngày càng khan hiếm nên giá thành cao, hoành phi câu đối bằng đồng trở nên phổ biến và được nhiều người lựa chọn. Các mấu hoành phi – câu đối được dùng phổ biến như: Đức Lưu Quang, Cửu Huyền Thất Tổ, Phúc Mãn Đường, Mẫu Nghi Thiên Hạ, Ẩm Hà Tư Nguyên…đi cùng với từng bức hoành là một đôi câu đối tương ứng. Mẫu câu đối này thường dùng cho đình, miếu, chùa, dòng họ, thờ cúng gia tiên . Trong đó mâu hoành phi Đức Lưu Quang là ” lành” nhất, được người dùng lựa chọn để thờ cúng gia tiên nhiều nhất.Ý nghĩa là đức còn sáng mãi, ngụ ý dạy con cháu trọng chữ “Đức” trong cách hành xử.

2. Hoành phi câu đối chúc tụng

Xưa, mỗi khi nhà ai đó có việc trọng như: mừng nhà mới, vinh quy bái tổ, chúc thọ thầy, mẹ… người theo Nho học thường tặng nhau đôi câu đối vàng tâm sơn son – thếp vàng hoặc bạc; sang hơn thì tặng cả bức hoành. Nhiều nơi vẫn giữ nếp này; có điều nay thợ chuyên nghề này đã vãn, nên lấy “trướng” thêu, “phong bao” thường thế chỗ. Câu đối quý nhất treo ở đôi cột đại đặt trên đế đá xanh tại gian giữa ngôi nhà “ba gian hai chái”. Đẹp lắm!

Loại hoành phi – câu đối chúc tụng ngoài sử dụng gỗ, đồng còn viết lên giấy để dán trong các dịp lễ khai trương cửa hàng, công ty. Một số mẫu hoành phi câu đối phổ biến của loại này:

– Quan Hạc Trường Xuân (nghĩa là Tuổi xuân lâu dài mãi như rùa và hạc)

– Hải Ốc Thiêm Trù ( ý nghĩa : Chúc mừng thêm thọ)

– Bách Niên Giai Lão ( Chúc mừng song thọ , mừng ông bà , phúc lộc toàn gia đình)

Đồi câu đối phổ biến thường dùng cho chúc thọ mỗi dịp xuân về:

Phúc như đông hải – Thọ tỷ nam sơn

Trời thêm tuổi mới người thêm thọ – Xuân rạng non sông phúc rạng nhà ….

3. Mẫu câu đối tiêu khiển, tùy hứng ( gọi tắt là khiển hứng)

Loại này thông thường là viết lên giấy hoặc lụa để ghi lại cảm hứng, tự sự của người viết, thường dùng để trang trí phòng khách trong những dịp đặc biệt…. Có những khi tùy hứng ra vế đối hay người ta đem trạm khắc lên gỗ, hoặc làm đồng để lưu giữ được lâu.

Các vế đối tiêu biểu  cho thể loại này như:

– Sớm tối nào quên niềm ái mộ

Tháng ngày khôn xiết nỗi bi ai

hoặc

Đối người hòa nhã tưởng vui xuân vô hạn

Xử sự công bằng như hưởng lộc tự nhiên.

4. Hoành phi câu đối giáo huấn

Loại này thường là những câu châm ngôn tự răn mình, nhắc nhở , giáo dục con cháu, người đời sau và thường dùng để trang trí phòng họp gia đình, phòng học…

Một số mẫu câu đối thường dùng giáo huấn như:

– Thế sự hơn thua giống cuộc cờ

Nhân tình mặn nhạt qua ly rượu

– Việc lớn làm nhanh càng chóng nhạt

Con hiền dạy sớm sẽ thêm thông

– Chữ quý nhờ kham khổ siêng năng mới có

Đời vinh qua gian nan khó nhọc mà nên

– Thiên hạ đều tham châu ngọc quý

Gia đình chỉ chuộng cháu con hiền

Trên đây là 4 mẫu hoành phi câu đối thông dụng nhất, treo hoành phi câu đối là một nghệ thuật chơi chữ bởi ” Chữ là người” hay người xưa thường nói ‘ nét chữ nết người” . Quý vị cũng nên tham khảo thêm bài viết. Làm hoành phi, câu đối bằng chữ Hán hay chữ Việt.